جایگاه مشاوره در مددکاری اجتماعی از منظر دکتر مصطفی اقلیما
با توجه به اینکه در مصاحبه اختصاصی بعمل آمده از سوی وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان با دکتر مصطفی اقیما (رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران) که در مورخ پنجم دی ماه سال جاری در مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران منتشر شد، ایشان به اهمیت جایگاه مشاوره ایِ مددکاران اجتماعی تأکیدات مکرر نمودند و با توجه به اهمیت موضوع، نیاز به بررسی بیشتر نقطه نظرات ایشان در این خصوص احساس شد لذا طی یک مصاحبه تلفنی با ایشان در این خصوص گفتگو نمودیم که اهم موارد مطروحه از سوی ایشان به شرح ذیل نمایه می گردد.
جایگاه مشاوره در حرفه مددکاری اجتماعی کجاست؟
دکتر مصطفی اقلیما: در خصوص این سوال شما لازم است عنوان کنم ما در ایران زیاد عنوان مشاور را بکار میبریم و گویا این بحث نقش یا شغل مشاور یک شغل منحصر به فردی است در صورتی که اینگونه هم نیست. همه آدمها در هر جایگاهی که هستند یک ماهیت مشاورگونه دارند، توجه داشته باشیم آن مادری که به دخترش در آشپزی راهنمایی و مشورت میدهد دارد مشاوره میدهد، آن مکانیک خودرو که در مورد اتومبیل اظهار نظر می کند و توصیه ها و راهنمایی هایی به صاحب ماشین دارد هم دارد مشاوره میدهد، مشاوره املاک هم به همین صورت و الی آخر …
مسأله اینجاست که ما باید متوجه این قضیه بشویم که مشاوره در اصل کار چه کسی باید باشد؟
ما در هیچ کجای دنیا نداریم که یک روانشناس کار مشاوره خانواده انجام بدهد اما در ایران به وفور میبینیم که یکی از آیتم های فعالیتی روانپزشکان حتی مشاوره خانواده لحاظ شده است که این یک فاجعه تخصصی محسوب میشود چرا که یک روانشناس می بایست در حالت اصولیِ قضیه با یک روانپزشک کار کند، او در زمینه مسائل روحی و روانی می تواند بررسی های لازم را داشته باشد، در صورتیکه نیاز به گرفتن تست های هوش و شخصیت و … باشد میتواند آزمون های روانشناختی را اجرا کند (هر چند برخی از تستهایی که امروز در ایران استفاده می شود و کاربرد دارد در دنیا دیگر منسوخ شده است و هیچگونه کاربردی ندارد). ما باید به مسأله اجتماعی، مسائل اجتماعی و پدیده های اجتماعی توجه کنیم، باید به ماهیت اجتماعی مسائل افرادی که به ما مراجعه می کنند توجه داشته باشیم، وقتی یک زوج مراجعه می کنند و مسائل خانواده را مطرح می کنند این یک مساله اجتماعی است که ماهیت و اصل و اساس اجتماعی دارد بنابراین بررسی و تشخیص و مشاوره با این زوج کار مددکار اجتماعی است نه روانشناس، وقتی مساله یک خانواده که برحسب آن دچار مشکل شده و کارکرد خانواده در ابعاد مختلف تحت الشعاع مشکل قرار گرفته است بحث مسائل و مشکلات رفتاری، بیکاری و بی مسئولیتی و یا اعتیاد و پیامدهای اجتماعیِ اعتیاد و سایر مسائل و مشکلات است همه این موارد دارای ماهیت اجتماعی هستند نه روانشناختی، بنابراین کار روانشناس نیست و نباید باشد که در این موارد مشاوره بدهد. (دکتر اقلیما در ادامه به مثالهای مختلف دیگری در باب مراجعین متقاضی مشاوره های کودکان و نوجوان و ابعاد اجتماعیِ مشکلات رفتاریِ کودکان و نوجوانان پرداختند و در همه موارد به ابعاد و ماهیت اجتماعیِ اکثریت قریب به اتفاق مسائل قابل طرح از سوی افراد و خانواده ها اشاره و تأکید داشتند)
مورد بعدی اینکه آنطور که در اکثر فعالیتهای مشاوره ایِ امروز روانشناسان دیده میشود این است که راه حل ارائه میدهند، خیلی راحت به مراجع می گویند چه درست است و چه غلط، چه بکنید و چه نکنید، در صورتیکه ما در مددکاری اجتماعی در بحث مشاوره به هیچ عنوان نمی گوییم که چه بکنید و چه نکنید، ما مسیری را طی می کنیم که خود فرد یا خانواده به این نتیجه برسد که چه بایست بکند! درست و غلط را بر حسب موقعیت خودش تشخیص بدهد، در واقع به او توانایی تشخیص میدهیم.
در مجموع مجدداً تأکید و تکرار می کنم در تمام دنیا مشاوره کار مددکاران اجتماعی است و در هیچ کجای دنیا روانشناسان یا روانپزشکان مشاوره نمیدهند و این کار از اساس اشتباه است و صرفاً مختص جامعه ماست و به غلط بنا نهاده شده است و این دقیقاً همان مبحثی است که در مصاحبه قبلی هم با شما مطرح کردم که بدلیل کمبود شغل و منابع و فرصتهای کاری از سایر تخصص ها وارد حوزه تخصصی مددکاری اجتماعی شده اند که جای تأسف دارد و قابل قبول نیست.
